Godverdomme!

god·ver·dom·me (tw.)
1 [grof] vloek

Nederlands: verdomd, verdomme, godverdomme * Engels: damn

‘Godverdomme’ is echt zo’n woord dat je overkomt. Het kan op allerhande manieren worden ingezet: als vloek, als krachtterm of als tussenwerpsel om afschuw, afkeer of boosheid mee uit te drukken. Maar weten we wel wat we nu eigenlijk met deze uitdrukking verwensen? Een speurtocht naar de herkomst van dit unieke woord.

Ten eerste is het woord uniek omdat er zo ontzettend veel verbasteringen, plaatsvervangers, verzachtende en versterkende vormen van bestaan. Een kleine greep levert woorden op als g (te vergelijken met ‘k’ voor kanker), getsie, gadverballie, potvolblomme, potverdriedubbeltjes en snotjandorie.

Ook heeft het woord een enigzins dubbel karakter. Enerzijds staat het onovertroffen op de eerste plek op de lijst van taboewoorden, anderzijds bekt het zo lekker weg dat we er in noodgevallen toch moeilijk omheen kunnen. In de toptien van vloeken met de hoogste taboewaarde komt het maar liefst vijf keer voor, naast zijn pure vorm ook nog in de gedaantes godverdorrie, gvd, goddomme en verdomme.

Al in het begin van de twintigste eeuw hield ‘godverdomme’ wetenschappers van de straat, onder andere in de moraaltheologische discussie die in Nederland en Vlaanderen werd gevoerd, onder intellectuele leiding van G.J Waffelaert (wiens achternaam een etymologisch fenomeen op zich is) en professor O.E. Dignant in Belgie. Inzet van de discussie: Is godverdomme nu godslasterlijk of niet? Een belangenstrijd met veel gewicht, want als je met ‘godverdomme’ God verdoemde dan was dit een doodzonde. En we weten uit de Bijbel dat dergerlijke fratsen zelden goed aflopen.

Gelukkig is het allemaal goed afgelopen. ‘Godverdomme’ is namelijk eigenlijk een zelfverwensing, en over de rechten en plichten ten aanzien van je eigen persoon zijn nooit boeken volgeschreven. Oorspronkelijk zei men het al veel minder lekker in de mond liggende ‘God verdoem me’. Dit maakte deel uit van een eedformule, namelijk: ‘God verdoem me, als ik lieg.’ Vergelijkbare formuleringen waren: ‘God verwurg me!’, ‘God vermoord me!’ of –een persoonlijke favoriet - ‘Bloed van Christus verderf me!’

gepubliceerd: juni 2007, Babel, blad voor geesteswetenschappen Universiteit van Amsterdam